Παρθενώνας. Νότια μετόπη 21

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 713

Δημιουργός

Εργαστήριο του Φειδία

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

445-440 π.Χ.

Διαστάσεις

Μορφή αριστερά: 0,37 x 0,23 μ. και 0,51 x 0,22 μ.
Πάνω τμήμα μετόπης: 0,6 x 0,42 x 0,15 μ.
Μορφή δεξιά: 0,28 x 0,295 μ. και 0,38 x 0,235 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Αίθουσα Παρθενώνα

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Θραύσματα της πολύ κατεστραμμένης μετόπης 21, η παράσταση της οποίας είναι γνωστή από το σχέδιο που αποδίδεται στον Jacques Carrey. Δύο γυναίκες πλαισιώνουν το ξόανο μιας θεάς. Όπως και στις μετόπες 19 (Ακρ. 8344) και 20 (Ακρ. 1118), οι απόψεις των μελετητών για την ερμηνεία της σκηνής διίστανται. Αυτοί που συνδέουν το θέμα των κεντρικών μετοπών με τους αθηναϊκούς μύθους πιστεύουν ότι εδώ εικονίζεται η αφαίρεση του παλαιού παναθηναϊκού πέπλου από το ξόανο της Αθηνάς Πολιάδας προκειμένου να τοποθετηθεί ο νέος πέπλος, που αντιπροσωπεύεται από το διπλωμένο ύφασμα στην προηγούμενη μετόπη 20 (Ακρ. 1118). Για τη γυμνόστηθη γυναίκα στα δεξιά πιστεύουν ότι αφαιρεί ένα στεφάνι ή διάδημα από το ξόανο. Αντίθετα, αυτοί που συνδέουν το θέμα με τους γάμους του Πειρίθου στη Θεσσαλία θεωρούν ότι οι γυναίκες είναι Λαπιθίδες που έχουν καταφύγει στο ξόανο για να ζητήσουν προστασία, καθώς η μάχη των συμπατριωτών τους με τους Κενταύρους μαίνεται στις διπλανές μετόπες. Η γυμνόστηθη γυναίκα έχει μόλις διαφύγει από τις αρπακτικές διαθέσεις κάποιου Κενταύρου.

Κύριο θέμα των τριάντα δύο μετοπών της νότιας πλευράς του Παρθενώνα είναι η Κενταυρομαχία, η μυθική μάχη των θεσσαλών Λαπιθών με τους Κενταύρους. Οι αλογόμορφοι Κένταυροι μέθυσαν στον γάμο του βασιλιά Πειρίθου, στενού φίλου του Θησέα, και προσπάθησαν να αρπάξουν τις γυναίκες των Λαπιθών.

Σε κάθε μετόπη της νότιας πλευράς του ναού παριστάνεται μονομαχία Κενταύρου με Λαπίθη ή αρπαγή Λαπιθίδας από Κένταυρο. Εξαίρεση αποτελούν οι εννέα κεντρικές (αρ. 13-20), τα θέματα των οποίων παραμένουν δυσερμήνευτα. Παρότι ορισμένοι μελετητές τα συσχετίζουν με το μυθικό παρελθόν της Αθήνας, φαίνεται πιθανότερο να αποδίδουν επεισόδια από τον γάμο του Πειρίθου στη Θεσσαλία.

Οι νότιες μετόπες δεν καταστράφηκαν από τους χριστιανούς, όπως αυτές των άλλων πλευρών του ναού. Ο βομβαρδισμός όμως του μνημείου από τον Francesco Morosini το 1687 μετέτρεψε δεκατέσσερις από αυτές σε θραύσματα (αρ. 11, 13-25). Στις αρχές του 19ου αι. δεκαπέντε από τις δεκαοκτώ καλύτερα σωζόμενες αποσπάστηκαν από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό οθωμανική κατοχή και κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου (αρ. 2-9 και 26-32). Η μετόπη 10, η οποία είχε πέσει στο έδαφος, κατέληξε μετά από περιπέτειες στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Ορισμένα μικρότερα θραύσματα μετοπών είναι διασκορπισμένα σε άλλα μουσεία του εξωτερικού. Στο Μουσείο Ακρόπολης βρίσκονται οι μετόπες 1 και 12 καθώς και θραύσματα εννέα άλλων, τα οποία βρέθηκαν διάσπαρτα στην Ακρόπολη και τη γύρω περιοχή (αρ. 11, 13, 16, 17, 19-22 και 24). Η ανασυγκρότησή τους έγινε με βάση τα σχέδια που αποδίδονται στον ζωγράφο Jacques Carrey, ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα το 1674, δεκατρία μόλις χρόνια πριν από τον βομβαρδισμό του Morosini.

Pernice, E., «Über die mittleren Metopen der Südseite des Parthenon», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 10, 1895, σελ. 98-107, εικ. 3
Smith, A.H., British Museum. The Sculptures of the Parthenon, London, 1910, σελ. 34, εικ. 59
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 79, αρ. κατ. 713
Praschniker, C., Parthenonstudien, Augsburg/Wien, 1928, σελ. 62-63, εικ. 41-42
Langlotz, E., Phidiasprobleme, Frankfurt am Main, 1947, εικ. 6
Becatti, G., Problemi fidiaci, Milano/Firenze, 1951, σελ. 38
Brommer, F., «Fragmente der Parthenonmetopen», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 75, 1960, σελ. 54, 83, εικ. 37, αρ. κατ. 2
Jeppesen, K., «Bild und Mythus an der Parthenon. Zur Ergänzung und Deutung der Kultbildausschmückung, des Frieses, der Metopen und der Giebel», Acta Archaeologica 34, 1963, σελ. 33
Brommer, F., Die Metopen des Parthenon, Mainz, 1967, σελ. 109, εικ. 209, αρ. κατ. SÜD 21
Bowie, Th., Thimme, D. (εκδ.), The Carrey Drawings of the Parthenon Sculptures, Bloomington, Indiana University Press, 1971, σελ. 45, 51, πίν. 10
Simon, E., «Versuch einer Deutung der Südmetopen des Parthenon», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 90, 1975, σελ. 101-106, 113, εικ. 1
Dörig, J., «Traces des Thraces sur le Parthénon», Museum Helveticum 35, 1978, σελ. 224
Ridgway, B.S., Fifth Century Styles in Greek Sculpture, Princeton, 1981, σελ. 16-26
Fehr, B., «Die gute und die schlechte Ehefrau. Alkestis und Fhaidra auf den Sudmetopen des Parthenon», Hephaistos 4, 1982, σελ. 37
Wesenberg, B., «Parthenongebälk und Südmetopen», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 98, 1983, σελ. 57-86
Robertson, M., «The South Metopes: Theseus and Daidalos,», στο E. Berger (επιμ.), Parthenon-Kongress Basel: Referate und Berichte, 4. bis 8. April 1982, Mainz, 1984, σελ. 207-208, εικ. 16.3
Berger, Ε., Der Parthenon in Basel. Dokumentation zu den Metopen, Mainz, 1986, σελ. 91, εικ. 112, αρ. κατ. SÜD 21
Mantis, A., «Neue Fragmente von Parthenonskulpturen», στο H. Kyrieleis (επιμ.), Archaische und klassische griechische Plastik, Τόμος 2. Akten des internationalen Kolloqiums vom 22. - 25. April 1985 in Athen, Mainz, 1986, σελ. 73-74, εικ. 103, 1.2
Mantis, A., «Neue Fragmente von Parthenon-Metopen», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 102, 1987, σελ. 176, αρ. κατ. 176
Schwab, K., The Parthenon metopes and Greek vase painting: a study of comparison and influences, UMI (διδακτορική διατριβή), 1988, σελ. 119-120, 153-154, εικ. 94.1, 134.1
Castriota, D., Myth, Ethos and Actuality. Official Art in fifth century BC Athens, Madison, 1992, σελ. 152-165, εικ. 15
Höckmann, U., «Die Metope Süd und das Thema der Südmetopen des Parthenon», στο E. Pöhlmann, W. Gauer (επιμ.), Griechische Klassik. Vorträge bei der interdisziplinären Tagung des Deutschen Archäologenverbandes und der Mommsengesellschaft, Blaubeuren 24.-27.10.1991, Nürnberg, 1994, σελ. 247-257
Mantis, A., «Parthenon Central South Metopes: New Evidence», στο D. Buitron-Olivier (επιμ.), Symposium Papers XXIX: The Interpretation of Architectural Sculpture in Greece and Rome, Hanover and London, 1997, σελ. 77-79, εικ. 9
Holtzmann, B., Pasquier, Al., Histoire de l'art antique: l' art grec, Manuels de l' Ecole du Louvre III, Paris, 1998, σελ. 179-180
Blundell, S., «Marriage and the maiden: narratives on the Parthenon», στο S. Blundell, M. Williamson (επιμ.), The sacred and the feminine in ancient Greece, London-New York, 1998, σελ. 55, 57-58
Rolley, Cl., La Sculpture Grecque. La periode classique, 2, Paris, 1999, σελ. 73, 86-89
Holtzmann, B., L’ Acropole d’Athènes. Monuments, cultes et histoire du sanctuaire d’Athèna Polias, Paris, 2003, σελ. 124-126
Χωρέμη-Σπετσιέρη, Α., Τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Ακρόπολη-Βρετανικό Μουσείο-Λούβρο, Aθήνα, 2004, σελ. 76-77, εικ. 46
Barringer, J. M., Art, Myth, and Ritual in Classical Greece, Cambridge, 2008, σελ. 74-80, εικ. 55
Davison, C.C., Lundgreen, B., Waywell, G.B., Pheidias. The Sculptures and Ancient Sources, Bulletin of the Institute of Classical Studies Supplement 105, London, 2009, σελ. 577
Ellinghaus, C., Die Parthenonskulpturen. Der Bauschmuck eines öffentlichen Monumentes der demokratischen Gesellschaft Athens zur zeit des Perikles -Techniken in den bildenden Kunst zur Tradierung von Aussagen, Hamburg, 2011, σελ. 61-62, αρ. κατ. 48
Meyer, M., Athena, Göttin von Athen Kult und Mythos auf der Akropolis bis in klassische Zeit, Wien, 2017, σελ. 107-108, εικ. 140-141
Hurwit, J.M., «Helios Rising: the Sun, the Moon, and the Sea in the Sculptures of the Parthenon», American Journal of Archaeology 121, 2017, σελ. 552
Michaelis, Α., Der Parthenon, Leipzig, 1870 und 1871, σελ. 36:30, 127-131, 134-135, πίν. ΙΙΙ