Παρθενώνας. Δυτικό αέτωμα. Ποσειδώνας

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 885

Δημιουργός

Εργαστήριο του Φειδία

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

437-432 π.Χ.

Διαστάσεις

Τμήμα κορμού: 0,83 x 0,52 x 0,19 μ.
Ύψος: Αποκατάσταση 2,85 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Αίθουσα Παρθενώνα

Θώρακας αγάλματος ώριμου άνδρα και μέρος της δεξιάς κνήμης ποδιού που αποδίδονται στον Ποσειδώνα. Ένα ακόμα θραύσμα, το οποίο μέχρι το 2021 βρισκόταν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, ανήκει πιθανότατα στο δεξί χέρι του θεού (ΕΑΜ 5685).

Ο Ποσειδώνας είναι ελαφρά στραμμένος προς τα αριστερά, αντικρίζοντας την αντίπαλό του Αθηνά. Το σώμα του γέρνει προς τα πίσω και έχει υψωμένο το δεξί χέρι όπου πρέπει να κρατούσε την τρίαινά του. Πιθανότατα πρόκειται για τη στιγμή που την τραβά από τον βράχο, από όπου ανάβλυσε η πηγή του αλμυρού νερού ή η στιγμή που θυμωμένος χτύπησε με την τρίαινα το έδαφος για να προκαλέσει, σύμφωνα με τον μύθο, την πλημμύρα της πόλης.

Ο θώρακας βρέθηκε το 1835 μπροστά από την δυτική πλευρά του Παρθενώνα. Φαίνεται ότι είχε πέσει από το αέτωμα το 1687, κατά την ανατίναξη του Παρθενώνα από τους Βενετούς του στρατηγού Francesco Morosini. Ο υπόλοιπος κορμός, με την πλάτη, τους ώμους και την αρχή των χεριών είναι γύψινο αντίγραφο αυτού που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, μετά την αρπαγή του από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, ο οποίος το 1801-1804, όταν η Ελλάδα βρισκόταν ακόμη υπό οθωμανική κατοχή, απέσπασε από το αέτωμα τα περισσότερα από τα γλυπτά που βρήκε εκεί.

Στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα εικονίζεται η διένεξη μεταξύ της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για το ποιος θα αναλάβει την προστασία της Αθήνας. Ο αγώνας γίνεται στην Ακρόπολη με κριτές τους μυθικούς βασιλείς της πόλης Κέκροπα και Ερεχθέα και άλλους τοπικούς ήρωες, οι οποίοι δίνουν τη νίκη στην Αθηνά, προτιμώντας το δικό της δώρο, το δένδρο της ελιάς, αντί του αλμυρού νερού που τους προσφέρει ο Ποσειδώνας. Το κέντρο της σκηνής καταλάμβαναν οι δύο πρωταγωνιστές με τα άρματά τους και τις γωνίες οι προσωποποιήσεις των δύο ποταμών της Αθήνας, Ιλισσού και Κηφισού. Εξαιτίας των περιπετειών που γνώρισε το μνημείο στους αιώνες που ακολούθησαν, πολλά γλυπτά έχουν χαθεί, άλλα σώζονται ακρωτηριασμένα και άλλα σε μικρά θραύσματα.

Τα δύο αετώματα του Παρθενώνα διακοσμούνται με πενήντα περίπου αγάλματα υπερφυσικού μεγέθους. Τα γλυπτά, τέλεια δουλεμένα και στις πίσω αθέατες πλευρές, συνθέτουν σκηνές από τους μύθους της θεάς Αθηνάς.

De Laborde, L., Le Parthénon: documents pour servir à une restauration (planches), 1848, Paris, πίν. 6
Ross, L., Archäologische Aufsätze I: Ausgrabungsberichte aus Athen. Zur Kunstgeschichte und Topographie von Athen und Attika, Leipzig, 1855, σελ. 90
Overbeck, J., «Zum Poseidon im Westegiebel», Berichte über die Verhandlungen der Sächsischen Akademie 1880, σελ. 162-164, πίν. ΙΙΙ, 1
Blümner, H., «Zum westlichen Giebelfelde des Parthenon», Gesammelte Studien zur Kunstgeschichte: eine Festgabe zum 4. Mai 1885 für Anton Springer, Leipzig, 1885, σελ. 241-254
Smith, A.H., A Catalogue of the Sculptures of the Parthenon in the British Museum, London, 1906, σελ. 47-49, αρ. κατ. 304Μ
Smith, C., «The central groups of the Parthenon pediments», Journal of Hellenic Studies, 27, 1907, σελ. 245-246, εικ. 2
Smith, A.H., British Museum. The Sculptures of the Parthenon, London, 1910, σελ. 18-19, εικ. 33, πίν. 10.2
Σβορώνος, Ι., «Φως επί του Παρθενώνος», Journal international d’archéologie numismatique 14, 1912, σελ. 239-243
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 39-40, αρ. κατ. Β
Picard, C., La Sculpture II. Période Classique - Ve siècle, Manuel d'Archéologie Grecque II. 2, Paris, 1939, σελ. 504-505, εικ. 213
Schweitzer, B., «Pheidias, der Parthenonmeister», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 55, 1940, σελ. 221
Thompson, H.A., «The Odeion in the Athenian Agora», Hesperia 19, 1950, σελ. 119-120, πίν. 75-76a
Becatti, G., Problemi fidiaci, Milano/Firenze, 1951, πίν. 60.178
Jeppesen, K., «The Pedimental Compositions of the Parthenon», Acta Archaeologica 24, 1953, σελ. 111, 119-121
Fehl, P., «The Rocks on the Parthenon Frieze», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 24, No. 1/2 (Jan. - Jun), 1961, σελ. 20, πίν. 5a
Brommer, F., Die Skulpturen der Parthenon-Giebel, Mainz, 1963, σελ. 42-43, πίν. 103-106
Jeppesen, K., «Bild und Mythus an der Parthenon. Zur Ergänzung und Deutung der Kultbildausschmückung, des Frieses, der Metopen und der Giebel», Acta Archaeologica 34, 1963, σελ. 84
Harrison, E.B., «Athena and Athens in the East Pediment of the Parthenon», American Journal of Archaeology 71, 1967, σελ. 33
Brommer, F., «Studien zu den Parthenongiebeln V», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 84, 1969, σελ. 119-120
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 142, εικ. 255
Berger, E., «Parthenon-Studien: Erster Zwischenbericht», Antike Kunst 19, 1976, σελ. 124-125, πίν. 29.1-2
Beyer, I., «Die Zweigespanne und Mittelgruppen der Parthenongiebel», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 92, 1977, σελ. 101-116, εικ. Beil. 3.2
Fuchs, W., «Zur Rekonstruktion des Poseidon im Parthenon-Westegiebel», Boreas 6, 1983, σελ. 79-80, εικ. 1-2
Fuchs, W., «Fuss- and Beinprobleme im Westegiebel des Parthenon», στο E. Berger (επιμ.), Parthenon-Kongress Basel : Referate und Berichte, 4. bis 8. April 1982, Mainz, 1984, σελ. 266, πίν. 21
Jeppesen, K., «Evidence for the restoration of the East Pediment Reconsidered in the Light of Recent Achievements», στο E. Berger (επιμ.), Parthenon-Kongress Basel : Referate und Berichte, 4. bis 8. April 1982, Mainz, 1984, σελ. 269, 429
Binder, J., «The West Pediment of the Parthenon: Poseidon», στο K. Rigsby (επιμ.), Studies Presented to Sterling Dow on his 80th Birthday, Durham, North Carolina, 1984, σελ. 15-22, εικ. 2
Cook, B.F., The Elgin Marbles, London, 1984, εικ. 84
Palagia, O., The Pediments of the Parthenon, Boston, 1993, σελ. 45, 47, εικ. 3, 4, 95, 96
Δεληβορριάς, Α., «Ο γλυπτικός διάκοσμος του Παρθενώνα», στο Π. Τουρνικιώτης (επιμ.), Ο Παρθενώνας και η Ακτινοβολία του στα Νεώτερα Χρόνια, Αθήνα, 1994, σελ. 116-117, εικ. 38
Τριάντη, Ι., Το Μουσείο Ακροπόλεως, Ο Κύκλος των Μουσείων, Αθήνα, 1998, σελ. 254, 268, εικ. 269
Choremi-Spetsieri, A., «1995-2002: Αρχαιολογική έρευνα για την Ακρόπολη», στο F. Mallouchou-Tufano (επιμ.), Proceedings of the 5th International Meeting for the Restoration of the Akropolis Monuments, Athens, 4-6 October 2002, Αθήνα, 2002, σελ. 393
Choremi-Spetsieri, A., Τhe Sculptures of the Parthenon. Acropolis-British Museum-Louvre, Athens, 2004, σελ. 144, εικ. 103
Meyer, M., «Contexts of Contest: Athena, Poseidon and the Martyria in the West Pediment of the Parthenon», στο D. Rodríguez Pérez (επιμ.), Greek art in context : archaeological and art historical perspectives, Conference: University of Edinburgh, 2014, London, New York, 2017, σελ. 51-77, 119-131, εικ. 4
Meyer, M., «To cheat or not to cheat: Poseidon's eris with Athena in the West Pediment of the Parthenon», Electra 4, 2018, σελ. 51-77, 175-177
Michaelis, Α., Der Parthenon, Leipzig, 1870 und 1871, σελ. 199, πίν. 7-8, αρ. κατ. 16 (Μ)