Παρθενώνας. Ανατολική μετόπη 14
Αριθμός αντικειμένου
Ακρ. 20013
Δημιουργός
Εργαστήριο του Φειδία
Είδος
Αρχιτεκτονικό γλυπτό
Εποχή
Κλασική εποχή
Χρονολόγηση
445-440 π.Χ.
Διαστάσεις
Ύψος: 1,347 μ.
Μήκος: 1,345 μ.
Υλικό
Μάρμαρο Πεντέλης
Θέση
Αίθουσα Παρθενώνα
Στη μετόπη 14, ο θεός Ήλιος αναδύεται από τον ωκεανό πάνω στο άρμα του που το σέρνουν τέσσερα άλογα. Το θαλασσινό τοπίο προσδιορίζεται από τα ψάρια που αναπηδούν ανάμεσα στους τροχούς του άρματος και το νεροπούλι κάτω από τα πόδια των αλόγων. Η συμβολή του Ήλιου και των αδελφών του Σελήνης και Ηούς στη Γιγαντομαχία υπήρξε έμμεση αλλά καθοριστική. Με εντολή του Δία οι αστρικές θεότητες καθυστέρησαν τον κύκλο τους ώστε να προφτάσει πρώτος αυτός να κόψει το βοτάνι που έψαχνε η Γη για να κάνει τα παιδιά της άτρωτα. Έτσι η παρουσία του Ήλιου στην τελευταία μετόπη υποδηλώνει ότι ο Δίας είναι πλέον κάτοχος του βοτανιού και ο αφανισμός των Γιγάντων έχει ήδη ξεκινήσει.
Στις δεκατέσσερις μετόπες της ανατολικής πλευράς του Παρθενώνα παριστάνεται η Γιγαντομαχία, η πάλη των θεών του Ολύμπου με τους Γίγαντες, στην οποία πρωτοστάτησε η θεά Αθηνά.
Κάθε μετόπη της ανατολικής πλευράς εικονίζει δύο μορφές, εκτός από τις μετόπες 4 και 11 που εικονίζουν τρεις και τις μετόπες 5, 7, 10 και 14 που περιλαμβάνουν μια μορφή με άρμα. Η μεγάλη φθορά της επιφάνειάς τους έχει αφαιρέσει πολλές λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζονται με ασφάλεια οι μορφές. Η ταύτισή τους γίνεται με τη βοήθεια μυθολογικών, φιλολογικών και άλλων εικονογραφικών πηγών. Η φθορά οφείλεται σε σκόπιμο σφυροκόπημα, ίσως κατά τη μετασκευή του Παρθενώνα σε χριστιανική εκκλησία.
Ο βομβαρδισμός του Παρθενώνα από τον Francesco Morosini το 1687 δεν έθιξε τις ανατολικές μετόπες ενώ η κακή κατάσταση διατήρησής τους απέτρεψε την αρπαγή τους από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, ο οποίος το 1801-1804, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό οθωμανική κατοχή, απέσπασε μεγάλο μέρος των γλυπτών του Παρθενώνα, τα οποία κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Σήμερα το σύνολο των ανατολικών μετοπών βρίσκεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Από το μνημείο καταβιβάστηκαν το 1987-1989, προκειμένου να προφυλαχθούν από την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες.
Collignon, M., Le Parthénon, Paris, 1912, σελ. 28, πίν. 23-24, 25
Praschniker, C., Parthenonstudien, Augsburg/Wien, 1928, σελ. 180-185, 220-223, εικ. 114-116, 131, 133
Fehl, P., «The Rocks on the Parthenon Frieze», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 24, No. 1/2 (Jan. - Jun), 1961, εικ. 3f
Brommer, F., Die Metopen des Parthenon, Mainz, 1967, σελ. 38, εικ. 77, 79, 80, 82, αρ. κατ. OST 14
Ridgway, B.S., Fifth Century Styles in Greek Sculpture, Princeton, 1981, σελ. 22-23
Tiverios, M., «Observations on the East metopes of the Parthenon», American Journal of Archaeology 86, 1982, σελ. 227-228, εικ. 29.5
Wesenberg, B., «Parthenongebälk und Südmetopen», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 98, 1983, σελ. 57-65, αρ. κατ. 1
Boardman, J., Greek Sculpture. Τhe Classical Period. A Handbook, London, 1985, σελ. 103-104, εικ. 89
Berger, Ε., Der Parthenon in Basel. Dokumentation zu den Metopen, Mainz, 1986, σελ. 71-76, εικ. 70-71, 72.1, αρ. κατ. OST 14
Schwab, K., The Parthenon metopes and Greek vase painting: a study of comparison and influences, UMI (διδακτορική διατριβή), 1988, σελ. 56-59, 62, εικ. 39, 60
Castriota, D., Myth, Ethos and Actuality. Official Art in fifth century BC Athens, Madison, 1992, σελ. 138-143, εικ. 13
Κορρές, Μ., «Η αρχιτεκτονική του Παρθενώνα», στο Π. Τουρνικιώτης (επιμ.), Ο Παρθενώνας και η Ακτινοβολία του στα Νεώτερα Χρόνια, Αθήνα, 1994, σελ. 62, εικ. 8
Holtzmann, B., Pasquier, Al., Histoire de l'art antique: l' art grec, Manuels de l' Ecole du Louvre III, Paris, 1998, σελ. 179-180
Blundell, S., «Marriage and the maiden: narratives on the Parthenon», στο S. Blundell, M. Williamson (επιμ.), The sacred and the feminine in ancient Greece, London-New York, 1998, σελ. 55, 57-58
Rolley, Cl., La Sculpture Grecque. La periode classique, 2, Paris, 1999, σελ. 72-73, 86, εικ. 58
Μαλλούχου-Tufano, Φ., «1975-1999 Μελέτες, έρευνες, έργα στην Ακρόπολη: Χρονολόγιο», Ενημερωτικές ειδήσεις από την αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης τεύχος 1, 2001, σελ. 5
Holtzmann, B., L’ Acropole d’Athènes. Monuments, cultes et histoire du sanctuaire d’Athèna Polias, Paris, 2003, σελ. 122
Χωρέμη-Σπετσιέρη, Α., Τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Ακρόπολη-Βρετανικό Μουσείο-Λούβρο, Aθήνα, 2004, σελ. 100, εικ. 63
Schwab, K., «The Parthenon East Metopes, the Gigantomachy, and Digital Technology», στο M.B. Cosmopoulos (επιμ.), The Parthenon and it sculptures, Cambridge, 2004, σελ. 150-165
Schwab, K., «Celebrations of Victory: the Metopes of the Parthenon», στο J. Neils (επιμ.), The Parthenon: From Antquity to the Present, Cambridge, 2005, σελ. 161, εικ. 47
Barringer, J. M., Art, Myth, and Ritual in Classical Greece, Cambridge, 2008, σελ. 71, εικ. 50
Patay-Horváth, A., Metallanstückungen an griechischen Marmorskulpturen in archaischer und klassischer Zeit, Tübinger Archäologische Forschungen 4, 2008, σελ. 83, αρ. κατ. 40
Schwab, K., «New evidence for Parthenon east metope 14», στο P. Schultz, R. von den Hoff (επιμ.), Structure, Image, Ornament: Architectural Sculpture in the Greek World, Oxford, 2009, σελ. 79-87
Davison, C.C., Lundgreen, B., Waywell, G.B., Pheidias. The Sculptures and Ancient Sources, Bulletin of the Institute of Classical Studies Supplement 105, London, 2009, σελ. 577
Ellinghaus, C., Die Parthenonskulpturen. Der Bauschmuck eines öffentlichen Monumentes der demokratischen Gesellschaft Athens zur zeit des Perikles -Techniken in den bildenden Kunst zur Tradierung von Aussagen, Hamburg, 2011, σελ. 33, 34, 42-43, αρ. κατ. 31
Bucher, G.S., Deupi, J. (επιμ.), An Archaeologist's Eye: The Parthenon Drawings of Katherine A. Schwab, Consulate General of Greece in New York City, January 16 - March 7, 2014 and 6 other locations, Fairfiled University, 2014, εικ. 2, αρ. κατ. 14, 15, 16
Schwab, K., «Drawing the Parthenon Sculpture», στο G.S. Bucher, J. Deupi (επιμ.), An Archaeologist's Eye. The Parthenon Drawings of Katherine A. Schwab, Fairfiled, 2014, σελ. 20-21, εικ. 9, 10, αρ. κατ. 16, 15
Neils, J., «The Metopes in Parthenon Studies», στο G.S. Bucher, J. Deupi (επιμ.), An Archaeologist's Eye. The Parthenon Drawings of Katherine A. Schwab, Fairfiled, 2014, σελ. 28-29, εικ. 13, 15, αρ. κατ. 14
Βλασσοπούλου, Χ., «Από τo έργο της Α΄ Εφορείας για τα μνημεία της Ακρόπολης 2003-2011», στο Χ. Μπούρας, Β. Ελευθερίου (επιμ.), 6η Διεθνής Συνάντηση για την Αποκατάσταση των Μνημείων Ακροπολέως, Πρακτικά, Αθήνα 4-13 Οκτωβρίου 2013, Αθήνα, 2015, σελ. 93
Neils, J., Reinbold, D., Sternberg, R., «More than the time of day: Helios to the rescue», στο M.M. Miles (επιμ.), Autopsy in Athens. Recent Archaeological Research on Athens and Attica, Oxford-Philadelphia, 2015, σελ. 20-22, εικ. 3.2
Παντερμαλής, Δ., Ελευθεράτου, Σ., Βλασσοπούλου, Χ., Μουσείο Ακρόπολης. Οδηγός, Αθήνα, 2016, σελ. 202-203, εικ. 240-241
Vlassopoulou, Chr., Mantis, A., «Disjecta membra. The Dismemberment and Dispresal of the Acropolis Antiquities», στο F. Mallouchou-Tufano, A. Malikourti (επιμ.), 200 years the Parthenon marbles in the British Museum. New contributions to the issue, Athens, 2016, σελ. 35
Hurwit, J.M., «Helios Rising: the Sun, the Moon, and the Sea in the Sculptures of the Parthenon», American Journal of Archaeology 121, 2017, σελ. 543-546, 550, εικ. 4, 17
Meyer, M., Athena, Göttin von Athen Kult und Mythos auf der Akropolis bis in klassische Zeit, Wien, 2017, σελ. 107-108, εικ. 146
Michaelis, Α., Der Parthenon, Leipzig, 1870 und 1871, σελ. 35-36:30, 142-145, 147-148, πίν. V
