Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Νότια πλάκα V. Νίκες

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 7098

Δημιουργός

Εργαστήριο του Αγοράκριτου

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

Γύρω στο 410 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 0,9 μ.
Μήκος: 1,15 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Πλάκα που αποδίδεται στη νότια πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Αποτελείται από πέντε θραύσματα που βρέθηκαν σε διαδοχικές χρονικές στιγμές μέσα στον 20ο αι. και συγκολλήθηκαν τη δεκαετία του 1980.

Εικονίζει δύο φτερωτές Νίκες που οδηγούν νεαρό ταύρο σε θυσία. Η όρθια Νίκη, στα αριστερά, θα τον κρατούσε από τα κέρατα και η δεύτερη προσπαθεί να τον συγκρατήσει με τη βοήθεια σχοινιού, άλλοτε ζωγραφιστού. Ο ταύρος αντιστέκεται και αναπηδά με τα μπροστινά πόδια στον αέρα ενώ η Νίκη προσπαθεί να ισορροπήσει πατώντας το δεξί πόδι της σε βράχο. Και οι δύο Νίκες φορούν μακρύ πέπλο που συγκρατείται με ζώνη. Στις οπές, που διακρίνονται στη ζώνη της Νίκης στα δεξιά, θα ήταν στερεωμένη μεταλλική πόρπη.

Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.

Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 4-5, 12-13
Heberdey, R., «Neue Untersuchungen an der Nikebalustrade», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 13, 1910, σελ. 86, εικ. 23
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 143-144, 174, εικ. 3, αρ. κατ. 3
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 4, 41-42, 44, 53-55, 61, 81, εικ. I, αρ. κατ. 10, 13
Dinsmoor, W.B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 7, 9-10, 14, 17, 19-22, 26-30
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 33, 66-69, 73-74, πίν. ΧΧΧ, αρ. κατ. 3
Carpenter, R., «The Sculptural Composotion of the Nike Parapet», American Journal of Archaeology 33, 1929, σελ. 467, 469, 477, 480
Dinsmoor, W.B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282, 293, 295
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, σελ. 27, εικ. 47
Lemerle, P., «Chronique des fouilles et découvertes archéologiques en Grèce», Bulletin de Correspondance Hellénique 60, 1936, σελ. 455
Robinson, D., Blegen, E., «Archaeological News and Discussions», American Journal of Archaeology 40, 1936, σελ. 145, εικ. 3-4
Μπαλάνος, Ν., «Η νέα αναστήλωσις του ναού της Αθηνάς Νίκης, 1935-1939», Αρχαιολογική Εφημερίς τεύχος Γ, 1937, σελ. 794, εικ. 24
Charbonneaux, J., Picard, C., Dugas, A., Bon, M., «Bulletin archéologique, Janvier-mars», Revue des études grecques 51, fasc. 239, 1938, σελ. 116, εικ. 10
Picard, C., La Sculpture II. Période Classique - Ve siècle, Manuel d'Archéologie Grecque II. 2, Paris, 1939, σελ. 775, εικ. 310
Welter, G., «Vom Nikepyrgos», Archäologischer Anzeiger 1939, σελ. 15-19, εικ. 10-11
Kunisch, N., Die stiertötende Nike. Typengeschichtliche und Mythologische Untersuchungen, München, 1964, σελ. 14 υποσημ. 42, 81-82
Linfert, A., «Vier klassische Akrotere», Archäologischer Anzeiger 1968, σελ. 432 υποσημ. 9
Hiller, F., Formgeschichtliche Untersuchungen zur griechischen Statue des späten 5. Jahrhunderts v. Chr., Mainz am Rhein, 1971, σελ. 22-23 υποσημ. 45
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 169, εικ. 334, 345, αρ. κατ. 7098
Mark, I., Nike and the Cult of Athena-Nike on the Athenian Acropolis, New York University, 1979, σελ. 159, 165, 168
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς, Αθήνα, 1998, σελ. 210-213, εικ. 61-62, 63.1, 80.2
Harrison, E.B., «Style Phases in Greek Sculpture from 450 to 370 BC», Πρακτικά του XII Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, Γ, Αθήνα, 1988, σελ. 105, εικ. 20.2
Mark, I., «The Sanctuary of Athena Nike in Athens: Architectural Stages and Chronology», Hesperia Supplement 26, 1993, σελ. 90, 137
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 100-106