Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Δυτική πλάκα XI. Νίκη

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 995

Δημιουργός

Εργαστήριο του Αγοράκριτου

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

Γύρω στο 410 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 0,52 μ.
Μήκος: 0,34 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά, ανοιχτή προθήκη θωρακείου ναού Αθηνάς Νίκης

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Δύο συγκολλημένα τμήματα πλάκας που αποδίδονται στη δυτική πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Το ένα βρέθηκε το 1835 και το άλλο το 1891.

Παριστάνεται φτερωτή Νίκη που κινείται ζωηρά προς δεξιά. Φορά διάφανο πέπλο, η οποία συγκρατείται στη μέση με ζώνη, και ιμάτιο. Από το ιμάτιο σώζεται μονάχα ένα κομμάτι, μπλεγμένο στη δεξιά φτερούγα, που κυματίζει προς τα πίσω υπογραμμίζοντας την ορμητικότητα της κίνησης.

Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.

Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Heller, B.K., Archäologisch-artistische Mittheilungen über die Ausgrabungen auf der Akropolis zu Athen 1835, 36 und 37, Nürnberg, 1852, σελ. 6-7
Kekulé von Stradonitz, R., Die Balustrade des Tempels der Athena Nike in Athen, Leipzig, 1869, σελ. 24, αρ. κατ. 12
Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 2-3, 6-7, 17, 19, 21, πίν. II.D, αρ. κατ. D
Petersen, E., «Βιβλιοκρισία του R. Kekulé, Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike,», Zeitschrift für die Österreichischen Gymnasien, 32, Wien, 1881, σελ. 262, 265
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 147-148, εικ. 6, αρ. κατ. 6
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 13-14, 53-54, 74, 76, 81, εικ. 9
Dinsmoor, W.B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 9, 16, 19, 28-30
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 38-39, 44-45, 75, πίν. XV, XVIII.2, αρ. κατ. 6
Carpenter, R., «The Sculptural Composotion of the Nike Parapet», American Journal of Archaeology 33, 1929, σελ. 468, 470, 476
Dinsmoor, W.B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282, 286, 295
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, εικ. 45
Schlörb, Β., Timotheos, Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts: Ergänzungsheft 22, 1965, σελ. 41, εικ. 13
Linfert, A., «Vier klassische Akrotere», Archäologischer Anzeiger 1968, σελ. 432 υποσημ.9
Boulter, P.N., «The Frieze of the Erechtheion», Antike Plastik 10, 1970
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 172-173, εικ. 340, αρ. κατ. 995
Ridgway, B.S., Fifth Century Styles in Greek Sculpture, Princeton, 1981, σελ. 97-98, 111, εικ. 79
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς, Αθήνα, 1998, σελ. 177-179, εικ. 41-42, 77.3
Harrison, E.B., «Style Phases in Greek Sculpture from 450 to 370 BC», Πρακτικά του XII Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, Γ, Αθήνα, 1988, σελ. 104
LIMC VI, Nike, σελ. 861, αρ. κατ. 118
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 100-106