Ναός Αθηνάς Νίκης. Ανατολική ζωφόρος. Λίθος c

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 18138

Δημιουργός

Εργαστήριο του Αγοράκριτου (;)

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

426-421 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 0,45 μ.
Μήκος: 1,735 μ.
Πλάτος: 0,43 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Ο λίθος c της ανατολικής ζωφόρου του ναού της Αθηνάς Νίκης εικονίζει δέκα αποσπασματικά σωζόμενες μορφές. Στα αριστερά, μια μορφή από την οποία διατηρούνται μόνο τα πόδια, αποδίδεται στον Ήφαιστο. Δίπλα του ο Δίας κάθεται σε θρόνο με υποπόδιο. Μπροστά υπάρχει ένα δυσδιάκριτο αντικείμενο που άλλοι ερμηνεύουν ως τράπεζα προσφορών και άλλοι ως τρόπαιο. Πίσω από τον Δία στέκει η Ήρα και ακολουθούν ο Ηρακλής και η Ήβη (ή ο Ερμής και η Υγεία ή η Εκάτη) και η Δήμητρα με την κόρη της Περσεφόνη, που την αγκαλιάζει από τους ώμους. Η παράσταση κλείνει με δύο γυναίκες που χορεύουν γύρω από μια τρίτη, η οποία κάθεται σε δίφρο (σκαμνί). Ίσως είναι οι Ώρες με τη μητέρα τους Θέμιδα ή η Θέτιδα με δύο ακόμα Νηρηίδες ή οι Μούσες.

Θέμα της ανατολικής ζωφόρου του ναού της Αθηνάς Νίκης είναι η σύναξη των θεών γύρω από τον ένθρονο Δία, που απεικονίζεται στο κέντρο περίπου της πλευράς αυτής. Ορισμένοι πιστεύουν ότι οι θεοί παρακολουθούν τη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν πως συμμετέχουν στην «ψυχοστασία», δηλαδή το ζύγισμα της ψυχής του Αχιλλέα και του Μέμνονα, ηρώων του Τρωικού πολέμου, για να αποφασίσουν σε ποιον από τους δύο θα επιτρέψουν να ζήσει.

Ολόκληρη η ζωφόρος του ναού αποτελείται από δεκατέσσερις λίθους με διαφορετικές παραστάσεις σε κάθε πλευρά. Σήμερα εννέα από αυτούς βρίσκονται στο Μουσείο Ακρόπολης, ένας έχει χαθεί και τέσσερις εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, μετά την αρπαγή τους από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, στις αρχές του 19ου αι.

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Overbeck, J., Geschichte der Griechischen Plastik, I, Leipzig, 1857, σελ. 282-286, εικ. 52
Boettischer, A., Die Akropolis von Athen nach den Berichten der alten und den neusten Erforschungen, Berlin, 1888, σελ. 199-200, εικ. 84
Blümel, C., Der Fries des Tempels der Athena Nike, Berlin, 1923, σελ. 19-23, εικ. VII
Blümel, C., «Der Fries des Tempels der Athena Nike in der attischen Kunst des 5. Jh. V. Chr.», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 65/66, 1950/51, σελ. 137, εικ. 2
Fuchs, W., Die Skulptur der Griechen, München, 1969, σελ. 442-443, εικ. 509
Pemberton, E.G., «The East and West Friezes of the Temple of Athena Nike», American Journal of Archaeology 76, 1972, σελ. 112-114, εικ. 62
Felten, Fl., Felten, Fl., Griechische tektonische Friese archaischer und klassischer Zeit, Schriften aus dem Athenaion der klassischen Archäologie Salzburg 4, Waldsassen, 1984, σελ. 118-123, πίν. 39.2, 47.1c
Harrison, E.B., «The Glories of the Athenians: Observations on the Program of the Frieze of the Temple of Athena Nike, Studies in the History of Art», Symposium Papers XXIX : The Interpretation of Architectural Sculpture in Greece and Rome, Hanover/London, 1997, σελ. 112-116, εικ. 4
Τριάντη, Ι., Το Μουσείο Ακροπόλεως, Ο Κύκλος των Μουσείων, Αθήνα, 1998, σελ. 355
Μαλλούχου-Tufano, Φ., «1975-1999 Μελέτες, έρευνες, έργα στην Ακρόπολη: Χρονολόγιο», Ενημερωτικές ειδήσεις από την αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης τεύχος 1, 2001, σελ. 6
Schultz, P., Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη (διδακτορική διατριβή), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2002, σελ. 95, 177-207, εικ. 5.3
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 65-73
Παντερμαλής, Δ., Ελευθεράτου, Σ., Βλασσοπούλου, Χ., Μουσείο Ακρόπολης. Οδηγός, Αθήνα, 2016, σελ. 248, 250-251, εικ. 306