Άγαλμα Πρόκνης και Ίτυ
Αριθμός αντικειμένου
Ακρ. 1358
Δημιουργός
Αλκαμένης
Είδος
Έργο πλαστικής
Εποχή
Κλασική εποχή
Χρονολόγηση
Γύρω στο 430 π.Χ.
Διαστάσεις
Ύψος: Πρόκνη 1,63 μ.
Ύψος: Ίτυς 1,05 μ.
Μήκος: Πρόκνη 0,58 μ.
Μήκος: Ίτυς 0,23 μ.
Πλάτος: σύμπλεγμα 0,44 μ.
Υλικό
Μάρμαρο
Θέση
Πρώτος όροφος, βόρεια
Αποσπασματικά σωζόμενο σύμπλεγμα γυναίκας και μικρού αγοριού. Βρέθηκε το 1836 μπροστά στον δυτικό πύργο των Προπυλαίων, κοντά στον ναό της Αθηνάς Νίκης.
Το σύμπλεγμα απεικονίζει την Πρόκνη, κόρη του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Πανδίονα, τη στιγμή που ετοιμάζεται να σκοτώσει τον γιο της Ίτυ με το μαχαίρι που θα κρατούσε στο λυγισμένο προς τα πάνω αριστερό χέρι. Φοράει πέπλο ζωσμένο στη μέση και ιμάτιο ριγμένο στους ώμους. Στα πόδια της κολλάει το αγόρι γυμνό, με μια μόνο ταινία περασμένη στη μέση. Πέντε οπές, με υπολείμματα μεταλλικών στελεχών σε δύο από αυτές, διακρίνονται στην περίμετρο του κεφαλιού του. Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία (Ι 24, 3) αναθέτης ήταν ο Αλκαμένης, περίφημος γλύπτης της εποχής, ο οποίος και θα το κατασκεύασε.
Σύμφωνα με τον μύθο, η αθηναία Πρόκνη ήταν σύζυγος του βασιλιά της Θράκης Τηρέα, ο οποίος βίασε την αδερφή της Φιλομήλα και της έκοψε τη γλώσσα για να μην μιλήσει. Η Φιλομήλα ύφανε την ιστορία σε πανί και η Πρόκνη για να τον εκδικηθεί σκότωσε τον γιο τους, τον μαγείρεψε και του τον έδωσε για δείπνο. Όταν ο Τηρέας κατάλαβε τι είχε συμβεί όρμησε να εκδικηθεί αλλά παρενέβησαν οι θεοί και μεταμόρφωσαν τους τρεις τους σε πουλιά. Την Πρόκνη σε αηδόνι, τη Φιλομήλα σε χελιδόνι και τον Τηρέα σε τσαλαπετεινό. Η απεικόνιση του μύθου στο σύμπλεγμα φαίνεται ότι πρόβαλε την ιδεατή Αθηναία, που έβαλε την τιμή της πατρικής οικογένειας πάνω από τη δική της, συζυγική οικογένεια.
Michaelis, A., «Bemerkungen zur Periegese der Akropolis von Athen», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 1, 1876, σελ. 304-307
Le Bas, M.P., Reinach, S., Voyage Archéologique en Grèce et en Asie Mineure 1842-1844, σχολιασμένη έκδοση, Paris, 1888, σελ. 59, εικ. 24
Lepsius, R., Griechische Marmorstudien, Berlin, 1890, σελ. 74, αρ. κατ. 66
Winter, F., «Sitzungsberichte der Archäologische Gesellschaft zu Berlin. 1893», Archäologischer Anzeiger 1894, σελ. 46-47
Fraser, J.G., Pausanias's Description of Greece, II, London, 1898, σελ. 300
Praschniker, C., «Die Prokne-Gruppe der Akropolis», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 16, 1913, σελ. 121-140, εικ. 61-66, πίν. 3
Lippold, G., Die griechische Plastik, Handbuch der Archäologie III 1, München, 1950, σελ. 185 και υποσημ.6, πίν. 66.1
Adam, Sh., «The Technique of Greek Sculpture in the Archaic and Classical Periods», Annual of the British School at Athens, Suppl. 3, 1966, σελ. 89-92, εικ. 38-39
Δεσπίνης, Γ., Συμβολή στη μελέτη του έργου του Αγοράκριτου, Αθήνα, 1971, σελ. 207
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 177-179, εικ. 351
Knell, H., «Die Gruppe von Prokne und Itys», Antike Plastik 17, 1978, σελ. 9-19
Τριάντη, Ι., Το Μουσείο Ακροπόλεως, Ο Κύκλος των Μουσείων, Αθήνα, 1998, σελ. 395-396, 403, εικ. 420-421
Rolley, Cl., La Sculpture Grecque. La periode classique, 2, Paris, 1999, σελ. 147-148, εικ. 132
Barringer, J.M., «Alkamenes' Prokne and Itys in context», στο J.M. Barringer, J.M. Hurwit (επιμ.), Periklean Athens and its Legacy. Problems and Perspectives, Austin, 2005, σελ. 163-176, εικ. 14.1-14.2
Patay-Horváth, A., Metallanstückungen an griechischen Marmorskulpturen in archaischer und klassischer Zeit, Tübinger Archäologische Forschungen 4, 2008, σελ. 102, αρ. κατ. 121
Παντερμαλής, Δ., Ελευθεράτου, Σ., Βλασσοπούλου, Χ., Μουσείο Ακρόπολης. Οδηγός, Αθήνα, 2016, σελ. 275-277, εικ. 335
Adornato, G., «The Invention of the Classical Style in Sculpture», στο O. Palagia (επιμ.), Handbook of Greek Sculpture, Ancient Greek and Roman Art and Architecture, Berlin, 2019, σελ. 316-317, εικ. 11.19
Τουλούπα, Ε., «Η Πρόκνη και ο Ίτυς», Ανθέμιον 20, 2009, σελ. 34
