Παρθενώνας. Νότια ζωφόρος. Λίθος 29 (XXIX). Θραύσμα

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 1111

Δημιουργός

Εργαστήριο του Φειδία

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

442-438 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 0,5 μ.
Μήκος: 0,21 μ.
Πλάτος: 0,15 μ. έως 0,18 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Αίθουσα Παρθενώνα

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Θραύσμα από την κάτω αριστερή γωνία του λίθου XXIX, στο οποίο διατηρείται τμήμα του τροχού του ενός άρματος. Είναι προσαρμοσμένο στο γύψινο αντίγραφο του αυθεντικού, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου και στο οποίο διατηρούνται τρία από τα τέσσερα άλογα και μικρό μέρος του άρματος που έσερναν. Είναι ένα από τα άρματα που παίρνουν μέρος στο αγώνισμα του αποβάτη δρόμου. Στην αριστερή πλευρά του λίθου διακρίνεται η αναθύρωση για τη συναρμογή του με τον επόμενο λίθο XXVIII, που είναι γνωστός μόνο από το σχέδιο που αποδίδεται στον Jacques Carrey.

Η ζωφόρος της νότιας πλευράς του Παρθενώνα εικονίζει τμήμα της πομπής που σχημάτιζε ο αθηναϊκός λαός στη γιορτή των Παναθηναίων, προς τιμή της πολιούχου θεάς Αθηνάς. Προορισμός της πομπής ήταν ο ναός της Αθηνάς Πολιάδας στην Ακρόπολη και σκοπός της η μεταφορά του παναθηναϊκού πέπλου για το πανάρχαιο ξόανο της θεάς καθώς και η τέλεση μεγάλης θυσίας ζώων στον Μεγάλο Βωμό έξω από τον ναό.

Στη νότια ζωφόρο η πομπή κινείται στην οδό των Παναθηναίων. Προπορεύονται νέοι που οδηγούν στη θυσία νεαρές αγελάδες και ακολουθούν άλλοι, που κουβαλούν προσφορές. Πίσω τους έρχονται μουσικοί με κιθάρες, αξιωματούχοι με κλαδιά ελιάς στα χέρια, έντεκα άρματα που συμμετέχουν σε ιππικό αγώνισμα και τέλος εξήντα ιππείς χωρισμένοι σε δέκα ομάδες.

Η νότια ζωφόρος σώζεται αποσπασματικά μετά την ανατίναξη του Παρθενώνα από τους Βενετούς του στρατηγού Francesco Morosini το 1687, που έπληξε κυρίως το μέσον των μακρών πλευρών του ναού. Πολύτιμη πηγή για την κατανόηση ορισμένων τμημάτων (λίθοι XX – XXXVIII) αποτελούν τα σχέδια που αποδίδονται στον ζωγράφο Jacques Carrey, ο οποίος επισκέφτηκε την Ακρόπολη το 1674, δεκατρία μόλις χρόνια πριν από τον βομβαρδισμό του Morosini. Τρεις λίθοι (XXII, XXX και XXXVIII) είχαν ήδη χαθεί, καθώς αποσπάστηκαν κατά τις εργασίες μετασκευής του Παρθενώνα σε χριστιανική εκκλησία, για να ανοιχτούν στη θέση τους παράθυρα.

Το αρχικό μήκος της νότιας ζωφόρου ήταν 58,70 μέτρα και αποτελούνταν από 47 λίθους. Σήμερα οι λίθοι που διασώθηκαν είναι μοιρασμένοι ανάμεσα στο Μουσείο της Ακρόπολης και στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, στο οποίο κατέληξαν μετά την αφαίρεσή τους από τον Thomas Bruce, λόρδο του Elgin, το 1801-1804, όταν η Ελλάδα βρισκόταν υπό οθωμανική κατοχή. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η μεταφορά, τα συνεργεία του λόρδου του Elgin απέσπασαν με πριόνι ή λοστούς μόνο την εξωτερική όψη με τις ανάγλυφες παραστάσεις. Στο Μουσείο Ακρόπολης έχουν τοποθετηθεί τα γύψινα αντίγραφά τους, με προσαρμοσμένα κάποια θραύσματα που, καθώς είχαν πέσει από το μνημείο, διέφυγαν της αρπαγής.

Smith, A.H., British Museum. The Sculptures of the Parthenon, London, 1910, σελ. 63-64, εικ. 123, πίν. 85
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 127, αρ. κατ. 1111
Schuchhardt, W.H., «Die Entstehung des Parthenonfrieses», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 45, 1930, σελ. 245-254, εικ. 23
Fehl, P., «The Rocks on the Parthenon Frieze», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 24, No. 1/2 (Jan. - Jun), 1961, σελ. 26
Brommer, F., Der Parthenonfries, Mainz, 1977, σελ. 94-95, εικ. 145.2, 146, 161.3, αρ. κατ. S XXIX 71
Παλαγγιά, Ό., Ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα, Αθήνα, 1983, σελ. 56, 57
Beschi, L., Il fregio del Partenone: una proposta di Lettura, Atti della Accademia Nazionale dei Lincei, serie 8. Rendiconti, Classe di Scienze morali, storiche e filologiche 39, 1984, σελ. 180, 192 (Αpp. ΙΙ), εικ. II
Boardman, J., Finn, D., The Parthenon and its Sculptures, London, 1985, σελ. 238-239
Beschi, L., «Η Ζωφόρος του Παρθενώνα. Μια νέα πρόταση ερμηνείας», στο H. Kyrielies (επιμ.), Archaische und klassische griechische Plastik, Τόμος 2. Akten des internationalen Kolloqiums vom 22- 25. April 1985 in Athen, Rheim am Mainz, 1985, σελ. 206, 223, εικ. 3
Wesenberg, B., «Panathenäische Peplosdedikation und Arrhephorie. Zur Thematik des Parthenonfrieses», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 110, 1995, σελ. 150, 172-178
Jenkins, I., «The South Frieze of the Parthenon: Problems in Arrangement», American Journal of Archaeology 99.3, 1995, σελ. 445-456
Berger, Ε., Gisler-Huwiler, M., Der Parthenon in Basel. Dokumentation zum Fries, Mainz, 1996, σελ. 128, εικ. 107, αρ. κατ. SÜD 29 (XXIX) 71. 71a
Harrison, E.B., «The Web of History: A Conservative Reading of the Parthenon Frieze», στο J. Neils (επιμ.), Worshipping Athena. Panathenaia and the Parthenon, Wisconsin, United States, 1996, σελ. 209
Pollitt, J., «The Meaning of the Parthenon Frieze», στο D. Buitron-Oliver (επιμ.), The Interpretation of Architectural Sculpture in Greece and Rome, Washington, 1997, σελ. 51-65
Boardman, J., «The Parthenon Frieze, a Closer Look», Revue Archéologique Fasc. 2, 1999, σελ. 325-330
Lagerlöf, M.R., The Sculptures of the Parthenon. Aesthetics and Interpretation, Yale, 2000, σελ. 20-24, 41-45, 60-79
Neils, J., The Parthenon Frieze, New York, 2001
Jenkins, I., The Parthenon Frieze, 2nd edition, London, 2002, σελ. 66
Stevenson, T., «The Parthenon Frieze as an idealized, contemporary Panathenaic festival», στο D.J. Phillips, D. Pritchard (επιμ.), Sport and Festival in the Ancient Greek World, Wales, 2003, σελ. 252, εικ. 6
Younger, J.G., «Work Sections and repeating patterns in the Parthenon Frieze», στο M.B. Cosmopoulos (επιμ.), The Parthenon and its sculptures, Cambridge, 2004, σελ. 63-68, 82-83
Symeonoglou, S., «A new analysis of the Parthenon Frieze», στο M.B. Cosmopoulos (επιμ.), The Parthenon and its sculptures, Cambridge, 2004, σελ. 5-6, 36-41
Wrede, H., Das Lob der Demokratie am Parthenonfries, Trierer Winckelmannsprogramme 21, 2008
Borbein, A.H., «Die Skulpturen des Parthenon: Wie vollzieht sich Stilentwicklung?», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 131, 2016, σελ. 107, 109-111, 118-126
Osada, T., «The Parthenon Frieze - Display of Piety and Privilege», στο T. Osada (επιμ.), The Parthenon Frieze. The Ritual Communication between the Goddess and the Polis, Parthenon Project Japan 2011-2014, Wien, 2016, σελ. 11-30
Tanaka, E., «The Concept of Space in the Parthenon Frieze», στο T. Osada (επιμ.), The Parthenon Frieze. The Ritual Communication between the Goddess and the Polis, Parthenon Project Japan 2011-2014, Wien, 2016, σελ. 119-138
Nakamura, T., «The Clothing and Armour of the Horsemen and Warriors on the Parthenon Frieze», στο T. Osada (επιμ.), The Parthenon Frieze. The Ritual Communication between the Goddess and the Polis, Parthenon Project Japan 2011-2014, Wien, 2016, σελ. 61-82
Meyer, M., Athena, Göttin von Athen Kult und Mythos auf der Akropolis bis in klassische Zeit, Wien, 2017, σελ. 99-100, 104-107