Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Δυτική πλάκα. Νίκη

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 1004

Δημιουργός

Εργαστήριο του Αγοράκριτου

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

Γύρω στο 410 π.Χ.

Διαστάσεις

Πάνω τμήμα: 0,80 x 0,31 μ.
Κάτω τμήμα: 0,135 x 0,21 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Έξι θραύσματα πλάκας που αποδίδονται στη δυτική πλευρά του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Βρέθηκαν στην Ακρόπολη σε διαφορετικά σημεία και χρονικές στιγμές.

Παριστάνεται φτερωτή Νίκη που κρατά ασπίδα και κινείται γοργά προς τα αριστερά. Φοράει χιτώνα χωρίς μανίκια και μικρό ιμάτιο ενώ στο αριστερό χέρι σφίγγει το όχανο της ασπίδας. Χαρακτηριστική της δεξιοτεχνίας του γλύπτη είναι η προοπτική σύντμηση του πήχη του χεριού στην εσωτερική καμπύλη επιφάνεια της ασπίδας.

Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.

Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Beulé, E., L'Acropole d'Athenes II, Paris, 1854, σελ. 253
Beulé, M., L' Acropole d'Athènes, Paris, 1862, σελ. 137
Michaelis, A., «Die Balustrade am Tempel der Athena Nike auf der Akropolis von Athen, Arch. Zeit», Archäologische Zeitung 20, 1862, σελ. 251-252, εικ. L
Kekulé von Stradonitz, R., Die Balustrade des Tempels der Athena Nike in Athen, Leipzig, 1869, σελ. 23, 29, αρ. κατ. 6
Bohn, R., «Bericht über die Ausgrabungen auf der Akropolis zu Athen im Frühjahr», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 5, 1880, σελ. 261
Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 2-3, 8, 9, 12, πίν. III.G, αρ. κατ. G
Petersen, E., «Βιβλιοκρισία του R. Kekulé, Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike,», Zeitschrift für die Österreichischen Gymnasien, 32, Wien, 1881, σελ. 266
Le Bas, M.P., Reinach, S., Voyage Archéologique en Grèce et en Asie Mineure 1842-1844, σχολιασμένη έκδοση, Paris, 1888, σελ. 128
Yorke, V.W., «Newly Discovered Fragments of thw Balustrade of Athena Nike», Journal of Hellenic Studies 13, 1892/93, σελ. 274-278, εικ. 2, 5
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 168-169, αρ. κατ. 1004
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 1, 3, 16-17, 53, 56, 63-66, 81, αρ. κατ. G
Dinsmoor, W.B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 1, 8-10, 12-13, 17-18, 20, 22-23, 25-26, 29-30
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 36-37, 73, 76, πίν. XIV, αρ. κατ. 24
Carpenter, R., «The Sculptural Composotion of the Nike Parapet», American Journal of Archaeology 33, 1929, σελ. 470, 476, 481
Dinsmoor, W.B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282, 284-286, 295
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, εικ. 46
Adam, Sh., «The Technique of Greek Sculpture in the Archaic and Classical Periods», Annual of the British School at Athens, Suppl. 3, 1966, σελ. 111
Linfert, A., «Vier klassische Akrotere», Archäologischer Anzeiger 1968, σελ. 432 υποσημ. 9
Δεσπίνης, Γ., Συμβολή στη μελέτη του έργου του Αγοράκριτου, Αθήνα, 1971, σελ. 173
Hiller, F., Formgeschichtliche Untersuchungen zur griechischen Statue des späten 5. Jahrhunderts v. Chr., Mainz am Rhein, 1971, σελ. 71 και υποσημ. 169
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 171, εικ. 339, αρ. κατ. 1004
Mark, I., Nike and the Cult of Athena-Nike on the Athenian Acropolis, New York University, 1979, σελ. 159, 174
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς, Αθήνα, 1998, σελ. 190-193, εικ. 50-52, 77.6
Harrison, E.B., «Style Phases in Greek Sculpture from 450 to 370 BC», Πρακτικά του XII Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, Γ, Αθήνα, 1988, σελ. 104
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 100-106