Η «Νίκη του Καλλίμαχου»
Αριθμός αντικειμένου
Ακρ. 690
Δημιουργός
Εργαστήριο αττικό
Είδος
Έργο πλαστικής
Εποχή
Αρχαϊκή εποχή
Χρονολόγηση
Μετά το 490 π.Χ.
Διαστάσεις
Ύψος: αποκατάσταση 4,85 μ.
Υλικό
Μάρμαρο Πάρου και Πεντέλης
Θέση
Αίθουσα αρχαϊκής Ακρόπολης
Κατακερματισμένο άγαλμα φτερωτής Νίκης και κίονας με επιγραφή, τα οποία έχουν ανασυντεθεί από 28 θραύσματα. Τα κομμάτια της Νίκης βρέθηκαν το 1886 βορειοδυτικά του Ερεχθείου, στον ονομαζόμενο "λάκκο των Κορών", και του κίονα την περίοδο 1888-1891.
Η Νίκη παριστάνεται όρθια να πετά προς τα δεξιά. Τα πόδια της αιωρούνται και η στήριξη στην πλίνθο γίνεται με τη μάζα του ενδύματός της. Οι φτερούγες της ήταν κατασκευασμένες σε χωριστό κομμάτι μαρμάρου και προσαρμοσμένες στις ορθογώνιες εσοχές που ανοίγονται στη ράχη. Η γρήγορη κίνησή της γίνεται αντιληπτή από την άκρη του ιματίου που ανεμίζει και από τις ακτινωτές πτυχώσεις του χιτώνα ανάμεσα στα σκέλη.
Την εποχή που βρέθηκε το άγαλμα διατηρούνταν κόκκινος ζωγραφιστός μαίανδρος στη λαιμόκοψη του χιτώνα και μπλε και κόκκινες ταινίες στις παρυφές του ιματίου. Οι εννέα μικρές οπές στον λαιμό χρησίμευαν για τη στερέωση μεταλλικού περιδέραιου. Στο αριστερό χέρι θα κρατούσε κηρύκειο, που ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι ίσως είναι το χάλκινο κηρύκειο ΕΑΜ Χ 7146.
Ο κίονας έχει δύο κατακόρυφες ραβδώσεις και επιστέφεται με κιονόκρανο ιωνικού ρυθμού. Ανάμεσα στις ραβδώσεις είναι κάθετα χαραγμένα δύο επιγράμματα:
[ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ Μ'ΑΝ]ΕΘΕΚΕΝ ΑΦΙΔΝΑΙΟ[Σ] ΤΑΘΕΝΑΙΑΙ ⋮ ΑΝ[ΓΕΛΟΝ ΑΘ]ΑΝΑΤΟΝ HΟΙ Ο[ΛΥΜΠΙΑ ΔΟΜΑΤΑ] ΕΧΟΣΙΝ. [ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ ΠΟΛΕ]ΜΑΡΧΟΣ ΑΘΕΝΑΙΟΝ ΤΟΝ ΑΓΟΝΑ ⋮ ΤΟΝ ΜΑ[ΡΑΘΟΝI – –ΠΡΟ]ΕΛΛΗΝΩΝ, Ο[– – – – –⋮] ΠΑΙΣΙΝ ΑΘΕΝΑΙΟΝ ΜΝ[ΗΜΑ– – – – – – –]., δηλαδή «Ο Καλλίμαχος από τον δήμο Αφιδνών με αφιέρωσε στην Αθηνά εμένα την αγγελιοφόρο των αθάνατων θεών που ζουν στα παλάτια του Ολύμπου. Ο Καλλίμαχος, πολέμαρχος των Αθηναίων που έδωσε τον αγώνα στον Μαραθώνα υπέρ των Ελλήνων ... μνημείο για τους γιους των Αθηναίων».
Ο Καλλίμαχος από τον δήμο των Αφιδνών, σημερινά Κιούρκα, το 490 π.Χ. ήταν Πολέμαρχος. Με αυτή την ιδιότητα συμμετείχε με δικαίωμα ψήφου στο συμβούλιο των δέκα Στρατηγών που πραγματοποιήθηκε με σκοπό να αποφασίσει για το αν οι Έλληνες θα αντιμετώπιζαν τον πολυάριθμο στρατό των Περσών στον Μαραθώνα, όπου είχε καταπλεύσει ο εχθρικός στόλος. Όταν οι Στρατηγοί ισοψήφησαν, ο Καλλίμαχος πείστηκε από τον Μιλτιάδη να ταχθεί υπέρ της μάχης στον Μαραθώνα.
Στη νικηφόρα για τους Έλληνες μάχη ο Καλλίμαχος σκοτώθηκε πολεμώντας γενναία. Αμέσως μετά η πολιτεία τον τίμησε στήνοντας στην Ακρόπολη το άγαλμα αυτό της Νίκης, ίσως από τα λάφυρα της μάχης. Έχουν, όμως, διατυπωθεί και οι απόψεις ότι το άγαλμα αφιέρωσε η οικογένειά του ή ότι το είχε αφιερώσει ο ίδιος ο Καλλίμαχος στα Παναθήναια του 490 π.Χ., μόλις έλαβε το αξίωμα του Πολέμαρχου, και ότι το μνημείο ανανεώθηκε μετά τον θάνατό του.
Το άγαλμα παρέμεινε στη θέση του, στη βορειοδυτική γωνία του «Προπαρθενώνα», για δέκα σχεδόν χρόνια. Κομματιάστηκε από τους Πέρσες το 480 π.Χ., όταν εισέβαλαν στην Αθήνα, πυρπόλησαν την Ακρόπολη και λεηλάτησαν τα μνημεία της.
Lolling, H., «Επιγραφικαί ανακοινώσεις», Αρχαιολογικόν Δελτίον Ζ, 1891, σελ. 74-84, εικ. Α
Lechat, H., Au Musée de l’ Acropole d'Athenes, Paris, 1903, σελ. 382
Dickins, G., Catalogue of the Acropolis Museum, Archaic Sculpture, I, Cambridge, 1912, σελ. 250-253, αρ. κατ. 690
Schmidt, E., «Ein Akroter des "Peisistratischen" Athenatempels», Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts XXXV, 1920, σελ. 103-105, εικ. 7-8
Casson, S., The Technique of Early Greek Sculpture, Oxford, 1933, σελ. 190
Langlotz, E., Schuchhardt, W., Schrader, H., Die archaischen Marmorbildwerke der Akropolis, Frankfurt am Main, 1939, σελ. 122-124, εικ. 91-92, αρ. κατ. 77
Hampe, R., «Ein Denkmal für die Schlacht von Marathon», Die Antike 15, 1939, σελ. 168-174
Raubitschek, A.E., «Two monuments erected after the victory at Marathon», American Journal of Archaeology 44, 1940, σελ. 53-59
Meiggs, R., Lewis, D., Greek Historical Inscriptions to the end of the fifth century B.C., Oxford, 1969, σελ. 33-34, αρ. κατ. 18
Isler-Kerenyi, C., Nike der Typus der laufenden Flügelfrau in archaischer Zeit, Zürich, 1969, σελ. 95-97, εικ. 14, αρ. κατ. 144
Harrison, E.B., «The Victory of Kallimachos», Greek, Roman and Byzantine Studies 12, 1971, σελ. 5-24
Μπρούσκαρη, Μ., Μουσείον Ακροπόλεως. Περιγραφικός κατάλογος, Αθήνα, 1974, σελ. 131-132, εικ. 239-240
Inscriptiones Graecae Ι3 , αρ. κατ. 784
Rolley, Cl., La sculpture grecque. Des origines au milieu du Ve siècle, La sculpture grecque 1, Paris, 1994, σελ. 188, εικ. 169
Payne, H., Young, G.R., Αρχαϊκή μαρμάρινη πλαστική από την Ακρόπολη. Φωτογραφικός Κατάλογος, Αθήνα, 1997, σελ. 99-100, εικ. 120.1-2, αρ. κατ. 120.1-2
Τριάντη, Ι., Το Μουσείο Ακροπόλεως, Ο Κύκλος των Μουσείων, Αθήνα, 1998, σελ. 95, 156-157, εικ. 166-167
Kissas, K., Die attischen Statuen- und Stelenbasen archaischer Zeit, Bonn, 2000, σελ. 195-198, εικ. 258-260, αρ. κατ. Β 154
Holtzmann, B., L’ Acropole d’Athènes. Monuments, cultes et histoire du sanctuaire d’Athèna Polias, Paris, 2003, σελ. 68-69, εικ. 48
Patay-Horváth, A., Metallanstückungen an griechischen Marmorskulpturen in archaischer und klassischer Zeit, Tübinger Archäologische Forschungen 4, 2008, σελ. 98, εικ. 29, αρ. κατ. 103
Keesling, C.M., «The Callimachus Monument on the Athenian Acropolis (CEG 256) and Athenian Commemoration of the Persian Wars», στο M. Baumbach, A. Petrovic, I. Petrovic (επιμ.), Archaic and Classical Greek Epigram, Cambridge, 2010, σελ. 100-130, εικ. 6.1-6.5
Χωρέμη, Ε.-Λ., Λίθινα Ενεπίγραφα Αναθήματα του 4ου αι. π.Χ. από την Ακρόπολη των Αθηνών: ο αναθέτης και το μνημείο (διδακτορική διατριβή), Ιωάννινα, 2015, σελ. 147-148 και υποσημ. 961-964
Παντερμαλής, Δ., Ελευθεράτου, Σ., Βλασσοπούλου, Χ., Μουσείο Ακρόπολης. Οδηγός, Αθήνα, 2016, σελ. 174-175, εικ. 208-209
Reinhardt, C., Akroter und Architektur. Figürliche Skulptur auf Dächern griechischer Bauten vom 6. bis zum 4. Jahrhundert v. Chr., Berlin/Boston, 2018, σελ. 220, 467 υποσημ. 47-48, εικ. 200
Jaquemin A., Laroche D., «A propos d'acrotères delphiques», Revue Archéologique Fasc. 2, 2021, σελ. 229-231, εικ. εικ. 2c
